Overclock İşlemini Etkileyen Faktörler
Yukarıda, anakartınızın ,belleğinizin ve işlemcinizi özelliklerini belirlemeniz gerektiğindenbahsettik. Peki, bu özellikler, Overclock işlemine ne kadar etkiediyor? Overclock yaparken bu ayarlar arasındaki dengeyi nasılkuracağız? Bunları teker teker açıklayalım.
Bilgisayarı oluşturan donanımlararasında çok ince bir denge vardır. Mesela PCI veriyolunun normalçalışma hızı 33 MHz'dir. AGP veriyolun ise 66 MHz. Eğer sistemstabilitesini sağlam tutmak istiyorsak, overclock yaparken budeğerlerin hemen hemen aynı kalmasına özen göstermek lazım. Yoksaistenmeye sonuçlar ile karşılaşabilirsiniz. Zira, bu ayarlar Veriyoluhızı ile doğru veya ters orantılı olarak değişebiliyor. Bir takımayarlar ile bu değerleri yaklaşık olarak sabit tutabilmek mümkün. Hemenbu PCI - AGP - Veriyolu hızı arasında ki dengeyi örnekleyerekaçıklayalım.
100 MHz Veriyolu hızı ile çalışanbir işlemciye sahip olduğumuzu varsayalım. Şimdi, AGP ve PCI hızının,sistem veriyolu hızına göre değiştiğini söyledik. 100 MHz sisemveriyolunda çalışan bir sistemde, AGP hızını 66 MHz'de tutabilmek içinanakartta AGP hız çarpanı denen bir ayar vardır. Bu ayar geneldeveriyolu hızına göre otomatik olarak ayarlanıyor ama biz yine debahsedelim. 100 MHz sistem veriyolunda çalışıyorken, AGP hızını 66MHz'e sabitlemek için AGP çarpan değerinin 2/3 olması gerekir.100×2/3=66MHz. Demekki AGP hızını 66 MHz'e sabitledik. Peki ya PCIveriyolu hızı? Aynı şekilde, tıpkı AGP hız çarpanı olduğu gibi, PCI hızçarpanıda bulunuyor. PCI veriyolunu normal çalışma hızı 33 MHz'dir. 100MHz sistem veriyolu hızı ile çalışırken, PCI veriyolu hızını 33 MHz'esabitlemek için, PCI hız çarpanının 1/3 olması gerekir. 100*1/3= 33MHz.
Evet, 100 MHz'de çalışan birsistem için AGP ve PCI çarpanlarının kaç olması gerektiğini öğrendik.Peki, ya diğer hızlarda? Mesela, sistem veriyolu hızının 66 MHzolduğunu düşünürseniz, AGP çarpanın 1/1; PCI çarpanının ise 1/2 olmasıgerektiğini anlayabiliriz. Ya da, 133 MHz sistem veriyolu hızındaçalışıyorken, AGP çarpanının 1/2 ; PCI çarpanının ise 1/4 olmasıgerektiğini anlayabilmek mümkün. Mantık şu: sistem veriyolu hızını(FSB) arttırıyorken, diğer bileşenlerin de hızını sabit tutmak gerekir.Bu ayarları BIOS'dan yada Jumper ile ya da Anahtarcıklar ile ayarlamakmümkün. Bu ayarlar, AGP Clock Divider ve PCI Clock Divider şeklindegeçiyor.
Günümüzdeki işlemciler tarafındankullanılan 66, 100 ve 133 MHz'de ayarların ne olması gerektiğinianladık. Peki ya ara hızlarda? Mesela ben sistem veriyolu hızını 112MHz'e çıkartmaya niyetliyim.AGP çarpanı ve PCI çarpanı ne olmalı?Unutmadan, AGP ve PCI çarpanını kafanıza göre ayarlayamıyorsunuz. Bellideğerler vardır ve uygun ayarı seçenekler içerisinden seçersiniz.Güncel anakartlarda, AGP hız çarpanı değeri olarak: 1/1, 2/3 ve 1/2ayarları bulunuyor. PCI hız çarpanı olarak ise : 1/2 , 1/3 ve 1/4seçenekleri bulunuyor. Tabii ki bu ayarlar anakartınızın taşıdığıçipsete göre değişiklik gösterir. Örneğin, resim olarak 133 MHz sistemhızı desteği sunamayan bir çipsette (BX çipseti mesela) AGP hız çarpanıolarak ½ ayarını bulamazsınız.
FSB hızını arttırdıkça, diğerbileşenlerin hızını sabit tutmaya önem vermek gerekir. Mesela, 133 MHzsistem veriyolu hızında çalışıyor iken, PCI çarpanının ¼ olmasıgerekirken, biraz kıllık edip bu ayarı 1/3 yaparsanız, PCI hızı, gayetyüksek bir değer olan 44 MHz'e çıkacaktır. Bu tür durumda, PCI yuvasınatakılı olan donanımlar çalışmayı reddedecek, sistem açılırken dandiklikedecektir. Haberleşmeyi PCI veriyolu üzerinden yapan Sabit Diskinizindosya sistemi bozulacaktır ve bilgilere "bye bye" demek zorundakalacaksınız. Yani olayın önemini kavrayın diy söylüyorum bunları.Peki, PCI veriyolu hızı için maksimum hız kaç MHz olmalıdır derseniz,39-40 MHz deriz. Bir çok kart, 41 MHz'den sonra çalışmayı retedebiliyor.
Aynı şekilde, 133 MHz sistemveriyolu hızında çalışıyor iken, AGP hız çarpanının 1/2 olmasıgerektiği yerde, siz bunu 2/3 olarak ayarlarsanız, AGP hızınız 89 MHz'eçıkacaktır. Güncel ekran kartların, 89 MHz'de sorunsuz çalışabiliyor.Ama TNT2 serisi bir kartınız var ise, sistem çalışmayı bile kabuletmeyebilir. Çok ince dengeler üzerine kurulu olan ekran kartları içinçok dikkat etmek gerekir.
Evet, sistem veriyolu hızınıarttırıyorken, diğer bileşenlerin hızının sabit tutulması gerektiğinianladık. Bir örnek vererek bu konuyu pekiştirelim. Mesela, 100 MHz'deçalışan işlemcimizin veriyolu hızını 120 MHz'e çıkarttığımızıvarsayalım. Bir nevi overclock yaptık yani. PCI ve AGP hızları neseviyede olmalı? Şimdi bunları tartışalım. AGP hızını ayarlayabilmekiçin iki seçeniğimizin olduğunu varsayıyorum: 1/2 ve 2/3 çarpanları.Teker teker deneyelim.
120×1/2 = 60 MHz.
120×2/3 = 80 MHz
İki seçenek var önümüzde. Eğerekran kartınız çok ince dengeler üzerine kurulu ise, 80 MHz'de sorunçıkartabilir. Onun için tercihinizi 60 MHz'den yana yapmalısınız. EğerGeforce gibi 89 MHz AGP hızına kadar sorun çıkartmayan bir kartasahipseniz, 2/3 çarpanını yani, 80 MHz'i seçebilirsiniz.
PIC hızı için iseuygulayabileceğimiz iki seçenek var: 1/3 ve 1/4. Bu çarpanları ayrıayrı kullandığımızda, PCI veriyolu hızımızın ne olacağına bir bakalım:
120×1/3 = 40 MHz
120×1/4 = 30 MHz
Evet, 40 MHz, biraz önce debelirttiğimiz gibi yüksek bir hız. Bu tür bir durumda, 1/4 çarpanınseçilmesinin daha mantıklı olduğunu anlayabilirsiniz.
Yani, sistem veriyolu hızınızınkaç MHZ olması gerektiğini belirleyin. PCI ve AGP hız çarpanı olarakhangi ayarları seçebileceğinize bakın. Bu rakamları birbirne oranlayınve yukarıda size anlattığımız mantığı takip ederek, uygun çarpanlarıbelirleyin.
Bir diğer çetrefilli konu ise,bellekler. Kullandığınız belleğin hızı, overclock işleminde kısıtlayıcıbir etmen yaratabilir. Bu konu hakkında biraz bilgi vererek,belleklerin overclock işlemindeki etkisini tartışalım.
Günümüzde kullanılan çipsetlerdenbahsetmek istiyorum. Overclock olayı yoğun olarak ilk başlarda BXçipseti ile birlikte gündeme gelmişti. BX çipsetinde bellekleri sistemveriyolu hızı ile senkron çalıştırma özelliğine sahip. Mesela, BXçipseti üzerinde sistem veriyolu hızı 66 MHz ise, belleklerde 66 MHz'deçalışır. 100 MHz ise belleklerde 100 MHz'de çalışır. Örneğin, maksimum100 MHz'de çalışan bir belleğe sahipseniz ve 100 MHz de çalışan birişlemciye sahipseniz. Tam sınırda çalışıyorsunuz demektir. Yani, benişlemcimi overclock edeyim, sistem veriyolu hızını 112 MHz'eçıkarttığınızda, belleğiniz bu hızda su koyabilir ve overclockhevesiniz yarıda kalabilir.
VIA Apollo Pro133 çipseti ile,bellek hızını sistem veriyolu hızından asenkron çalıştırabilme gibi birözellik geldi. Yani bellek hızını, sistemveriyolu hızından ister 33 MHzaşağıda, ister 33 MHz yukarıda çalıştırabiliyorsunuz. Örneğinyukarıdaki örneği burada tekrarlıyalım. Maksimum 100 MHz de çalışan birbelleğe sahip seniz ve bu belleği 100 MHz'lik bir işlemci ilekullanıyorsanız, tam sınırdasınız demektir. Örneğin, işlemcinizioverclock edeyim diyorsunuz. 112 MHz'e çıkardınız diyelim veriyoluhızınız. Bellekler bu hızda su koyuverecektir. Ama Vıa'nın güncelçipsetlerinin hemen hemen hepsinde bulunan bir özellik ise, bellekhızını 33 MHz aşağıya çekerek overclock işlemini sorunsuz halegetirebilmek mümkün. VIA çipsetli anakartlarda bu ayar genelde DRAMClock şeklinde belirtiliyor. Buradan ilgili ayarlara ulaşabilirsiniz.
Son zamanlarda oldukça popülerolan i815 çipsetli anakartlarda ise durum bir hayli karışık. Normalşartlarda bellek hızı 100 MHz'de çalışıyor. İster işlemcinizin çalışmahızı 66 MHz olsun, ister 100 MHz. Bu iki ayarda da bellekler 100 MHz'deçalışıyor. Ama 133 MHz'lik işlemci kullandığınız takdirde, karşınızabellek ile alakalı iki ayar gelecek. Bunlardan birincisi 100 MHz, diğer133 MHz. Yani, bellekler işlemci hızıyla hem asenkron hem de senkronçalışıyor. FSB hızını arttırdığınızda ise durum, diğer çipsetlere görebiraz değişik:
66 MHz'lik bir işlemciyi i815çipstli bir anakarta takalım. Bellekler, çipsetin getirdiği özelliklernedeniyle, 100 MHz de çalışıyor olacak. Peki, ya FSB hızını arttırırsakne olacak? Örneğin, 66 MHz olan işlemci hızını 83 MHz'eçıkarttığımızda, bellek hızı ne olur? 66 MHz'den 83 MHz'e çıktığımızda,17 MHz'lik bir artış söz konusu. İşlemci 66 MHz'de çalışıyor iken, 100MHz olan bellek hızının, işlemciyi 83 MHz'e getirdiğimizde kaçolacağını bulmak için, aradaki farkı bellek hızına eklemek gerekiyor.Rneğin bizim verdiğimiz örnekte, 66 MHz'den 83 MHz'e geçişte 17 MHz'likfark oldu. Bellek hızı ise 117 MHz'e çıkmış oldu. Aynı şekilde işlemciFSB hızını 90 MHz'e çıkarttığımızı varsayarak, bellek hızının 124 MHz'eçıkacak olduğunu kestirmk mümkün. 99 MHz'e kadar bu aynı şekilde artışgösteriyor. Fakat, işlemci FSB hızını 100 MHz'e getirdiğimizde herşeynormale dönüyor. Aynı durum, 100-133 MHz arasında kalan hızlar için degeçerli. 133 MHz'e kadar bellek hızı sitem hızı ile doğru orantılı birşekilde artarken, 133 MHz FSB hızında bellek hızı normale dönüyor.
Dolayısı ile sonuca gelelim. Kullandığınız bellekler, overclock için önemlidir. Overclock'a etki eden önemli bir faktördür.
İşlemci Voltaj Meselesi
Çoğu arkadaş, overclock yaparkenneden işlemci voltajını arttırdığımız sorar ve "işlemci voltajınıarttırırsam, işlemci hızlanır mı?" gibisinden sorular yöneltiyor.Öncelikle neden voltaj arttırmaya ihtiyaç duyduğumuzdan bahsedelim.
İşlemciyi daha yüksek hızlaraçıkardığınız zaman, ihtiyaç duyduğu güç gereksinimi artacaktır.Örneğin, 500 MHz'lik bir işlemci ile 800 MHz'lik bir işlemcinin güçgereksinimleri farklıdır. 600 MHz'de çalışan işlemcimizi, 700 MHz'eçıkarttığımız varsayalım. 700 MHz'de bilgisayar açılıyor fakat uygulamaçalıştırırken, PC'niz kilitleniyor ise, işlemci voltajını arttırmak işeyarayabilir. Çünkü, 700 MHz'de iken duyulan güç, 600 MHz'de duyulangereksinimlden daha fazladır. Bu işlemciye ufak bir voltaj dopingiyaparak, işlemcinin 700 MHz'de sağlıklı ve sorunsuz çalışmasısağlanabilir. Yani anlayacağınız üzere, voltaj arttırma meselesinistabiliteyi sağlama için yapıyouz. Yani hıza bir etkisi yok.
Tabii burada ölçüleri fazlakaçırmamak lazım. Voltaj arttırımı yapın diyoruz ama abartılı birşekilde değil. Voltaj olayı hassas bir konudur. Her işlemcinin Voltajtoleransı, orijinal voltajın maksimum %25 yukarısı şeklinde öneriyoruz.Zaten hemen hemen tüm anakartlar, orijinal voltajdan %25'den dahayukarı değerleri ayarlamanıza izin vermiyor.Daha yüksek voltaj, dahayüksek ısı anlamına geliyor. Yani, overclock işleminden dolayıişlemcinizi yakma olasılığınız da var. Ama bendeki soğutma sistemikimsede yok, ısınma sorunu hallettim diyorsanız, paşa gönlünüz bilir.Ama söylemedi demeyin.
Bir örnek vererek, Voltaj konusunuda kapatalım. Örneğin, 1.5V ile çalışan Celeron 566 işlemciye sahipolduğumuzu varsayalım. Bu işlemci 100 MHz FSB ile yani 850 MHz'de bootediyor. Ama işletim sistemine girdikten sonra bilgisayar çakılıyor ise,voltaj dopingi işe yarayabilir. Ama unutmayın, bu işi adım adımyapmalısınız. Yani hemen en üst değer çıkartmayın sakın. İlk başta1.6V, olmazsa 1.7V. Baktınız sistem stabil hale geldi, durun. Yanivurgulamak istediğimiz, bu işlemin adım adım yapılmasının gerektiği.
İyi İşlemci Soğutma: Bir Gerekliliktir
Bazılarımız, "Abi ben nasıl olsaoverclock yapmıyorum, dandik bir fan ile işimi halledebilir miyim?"gibi sorular yöneltiyorlar. Sistemi nasıl kullanırsanız kullanın, iyibir soğutma şart. Biraz bütçe ayırıp, iyi bir soğutma sistemi almaksizleri rahatlatacaktır. En azından, dandik bir fan ile işlemciniziyakmak yerine içinizin rahat olması daha önemli geliyor bana.
Overclock İşlemine Giriş
Dikkat ederseniz, yazınınbaşlarından beri overclock işleminin adım adım yapılması gerektiğindenbahsededurduk. Peki adım adım derken neyi kastediyoruz?
Örnek vererek konuyu noktayalım.Mesela, 66 MHz hızında çalışan bir işlemciyi overclock ederken, ilkbaşta işlemci veriyolu hızını 75 MHz'e çıkartın. Baktınız PC stabil,bir üst sınıra geçin. Bir üst sınır 83 MHz olsun. Eğer anakartınız arahız seçeneği çok fazla ise, 80 MHz'i felan deneyebilirsiniz. Stabilitebozulana kadar denemelere devam edin. Bilgisayar saçmalamayabaşladığında ise, voltaj arttırımına ihtiyaç duyacaksınız.Yukarıdaanlattığımız gibi bu işlemleri deneyerek, en azdan başlayarak adım adımyapmanız gerekiyor.
İşlemleri yaparken, yukarıda bahsettiğimiz PCI, AGP ve Bellek hızlarına dikkat ediyorsunuz. Stabiliteyi bozmamak için.
Evet, yazımızın sonuna geldik. Birçoğumuz, overclock işlemini neden tam olarak anlatmadığımızyadırgayabilir. Yazının başında belirttiğimiz gibi, bu yazımızdakiamaç, "hangi işlemci daha iyi overclock olur?" sorusuna cevap aramakyerine, overclock işleminin altında yatan mantığı anlatmask olduğunubelirtmiştik.
